คุยความหลากหลายในจักรวาล Marvel กับ ‘ริท’ สมาคมผู้คลั่งไคล้ซุปเปอร์ฮีโร่
จักรวาล MCU หรือ Marvel Cinematic Universe เป็นหนึ่งในแฟรนไชส์จักรวาลภาพยนตร์ที่ได้รับความนิยมจากคนดูต่อเนื่องยาวนานถึง 1 ทศวรรษ ประกอบไปด้วยภาพยนตร์กว่า 25 เรื่อง รวมถึงซีรีย์อีกนับไม่ถ้วน ทุกครั้งที่มีการเปิดตัวก็มักมีกระแสหรือเกิดเป็นปรากฎการณ์ เช่นตัวละครที่หลายคนรู้จักอย่าง ไอรอนแมน กัปตันอเมริกาหรือธอร์ ก็อยู่ในจักรวาลมาร์เวลแห่งนี้เช่นกัน
หากมองจักรวาลหนังแห่งนี้ เราจะเห็นความแตกต่างหลากหลายของตัวละคร ทั้งความพิการ ความหลากหลายทางเพศ มีฮีโร่จำนวนมากที่เป็นคนชายขอบหรือนำเสนอประเด็นที่กำลังเป็นที่ถกเฉียงอยู่ในสังคมที่ถูกนำมาเป็นสารตั้งต้นในการสร้างเนื้อหาหรือผลิตตัวละคร เช่น แบล็กแพนเธอร์ ที่เล่าถึงกษัตริย์ชัลล่า แห่งอาณาจักรวากานด้า ซึ่งมีเทคโนโลยีล้ำสมัย เขาต่อสู้กับการเปลี่ยนแปลงในสังคมหลังตัวเองกลายเป็นราชา ทั้งเรื่องการช่วงชิงอำนาจที่หนังได้ซ่อนนัยยะเรื่องพื้นที่และการยอมรับสถานะคนผิวดำ ทำให้แบล็กแพนเธอร์ถูกพูดถึงและได้รับการยอมรับว่ามีประเด็นที่แข็งแรงและสะท้อนคุณค่าเชิงสังคมที่เกิดขึ้นในโลกแห่งความเป็นจริง อย่างเช่นประโยคที่พูดถึงบริบทการเมืองในสหรัฐที่ว่า
“In times of crisis the wise build bridges, while the foolish build barriers.” ในช่วงวิกฤตคนฉลาดจะสร้างสะพาน ในขณะที่คนโง่สร้างกำแพงกั้น - Black Panther
ช่วงลางปี 2021 ภาพยนตร์เรื่องชางชีกับตำนานของกลุ่มเท็นริงส์ได้ออกฉาย โดยตั้งใจที่จะสื่อสารความเป็นเอเชียเชื้อสายจีน ทั้งทางด้านวิธีคิดและวัฒนธรรมของคนเอเชีย ผ่านผู้กำกับที่มีเชื้อสายเอเชียเช่นเดียวกัน
หรือเรื่องล่าสุดอย่างอีเทอนัลหรือฮีโร่พลังเทพเจ้า ซึ่งกำกับโดยโคอี้ เจา ผู้กำกับชาวจีนเจ้าของรางวัลออสการ์ หนังเรื่องนี้ได้รับการพูดถึงในเรื่องความหลากหลายของนักแสดงและตัวบท ที่มีทั้งตัวละครหูหนวกและคนที่มีความหลากหลายทางเพศ เช่น ตัวละครที่ชื่อมัคคารี แสดงโดยลอเรน ริดลอฟ นักแสดงวัย 41 ปี จากซีรีย์ เรื่อง The Walking Dead ซึ่งเป็นคนหูหนวกมาตั้งแต่กำเนิด ก็ได้มาร่วมอยู่ในจักรวาลแห่งนี้ด้วย
แน่นอนว่าหลังจากหนังออกฉาย แพลตฟอมสำหรับเรียนภาษา Preply รายงานว่า ผู้คนให้ความสนใจภาษามือกันมากขึ้นเห็นได้จากยอดการค้นหาคำว่า เรียนภาษามือที่ถูกค้นหาเพิ่มมากขึ้นกว่า 250 เปอร์เซ็นต์ ตัวนักแสดงอย่างลอเรนก็ให้สัมภาษณ์ว่า หนังเรื่องนี้มีความหมายต่อลูกชายทั้งสองของเธอ ซึ่งเป็นคนหูหนวกเหมือนกัน เพราะหนังยืนยันคุณค่าว่า คนหูหนวกเองก็เป็นซุปเปอร์ฮีโร่ได้ รวมถึงการยอมรับและการเห็นคนหูหนวกเติบโตในสังคมด้วย
ฝั่งของซีรีย์ก็มีหลายเรื่องที่เกี่ยวกับคนพิการและความหลากหลาย อย่างล่าสุดเพิ่งประกาศพัฒนาซีรีย์ชื่อเอคโค่ ซึ่งเป็นภาคแยกต่อจากซีรี่ย์ฮอคอาย เนื้อหาเล่าถึงมายา โลเปซ เป็นตัวละครหูหนวก รับบทโดยอลาควา ฟ็อกส์ นักแสดงชาวอเมริกันซึ่งเป็นคนหูหนวกเหมือนกันกับตัวละคร
อีกหนึ่งเรื่องที่กำลังจะเข้าฉายทาง Disney Plus ในช่วงปีหน้าคือมิสมาร์เวล ซีรีย์เล่าชีวิตของกมลา ข่าน สาวชาวปากีสถานที่อาศัยอยู่ในนิวเจอร์ซีย์ เธอเป็นตัวละครซุปเปอร์ฮีโร่มุสลิมคนแรก นอกจากเรื่องของการต่อสู้กับวายร้ายแล้ว ตัวละครมิสมาร์เวลยังเล่าถึงถึงการตีตราคนมุสลิมในสังคม ครอบครัวและการตั้งคำถามกับศรัทธาของตัวเองอีกด้วย
หากย้อนดูจะพบว่า บทบาทคนพิการในจักรวาลมาร์เวลไม่ได้เพิ่งเริ่มก่อร่างสร้างตัวในช่วงหลัง ตัวละครที่มีความพิการหรือสูญเสียฟังก์ชั่นการใช้ชีวิตอย่าง สตีเฟ่น สเตรจหรือนิก ฟิวรี่ก็มีความพิการ เพียงแต่ยังไม่ค่อยถูกพูดถึงหรือยังไม่เห็นชัดเจน แต่ในยุคหลังความหลากหลายกลายเป็นคุณค่าที่ค่ายหนังและผู้สร้างสรรค์อยากจะนำเสนอมากขึ้นและมีผู้ชมที่ละเอียดอ่อนกับความหลากหลายมากขึ้นตามไปด้วย
อะไรจะเกิดขึ้นกับจักรวาลแห่งนี้และความหลากหลายจะเป็นคุณค่าใหม่ที่คงอยู่กับเราอีกยาวนานแค่ไหน ชวนคุยกับ ริท จากสมาคมผู้คลั่งไคล้ซุปเปอร์ฮีโร่ หนึ่งในคนที่รู้เรื่องซุปเปอร์ฮีโร่มากที่สุด เพื่อสำรวจว่าในจักรวาลนี้ประกอบไปด้วยความหลากหลายอย่างไรและทำไมกระแสความหลากหลายถึงแทรกซึมเข้ามาได้อย่างแนบเนียน
ใน MCU มีตัวละครที่มีความหลากหลายตัวไหนน่าสนใจบ้าง
ริท: ตัวละครหนึ่งที่รู้สึกว่าเขาบาดเจ็บมากๆ ก็คือวานด้า จากซีรีย์วานด้าวิชั่น เพราะเจอเรื่องร้ายมาเยอะมากจนเป็นแผลอยู่ในใจ ล่าสุดในซีรีย์วันด้าวิชั่น เขาเสียคนรักและคนรอบตัวจนตัวเองสติแตก ไม่สามารถควบคุมตัวเองได้ บวกกับโดนเป่าหูจึงทำให้เกิดเหตุการณ์ในซีรีย์ ตั้งแต่ผ่านสงคราม สูญเสียครอบครัวและสูญเสียคนรัก
ที่จริงวานด้ากับธอร์แทบไม่ต่างกันเลย แต่ความเจ็บปวดของธอร์ถูกบดบังด้วยเรื่องความเป็นกษัตริย์ เลยทำให้เหมือนเขาผ่านเรื่องร้ายๆ ไปได้เร็วกว่าคนอื่นทั้งตอนที่แม่เสีย พ่อเสีย ดาวแตก แต่เรากลับรู้สึกว่าเห็นมุมของการสูญเสียจากวันด้ามากกว่า อาจเพราะเธอเป็นมนุษย์เหมือนกันและเหตุการณ์ต่างๆ เกิดขึ้นบนโลก จนทำให้เธอมีอาการคล้ายกับคนที่เป็นโรคเครียดหลังผ่านเหตุการณ์ร้ายแรงหรือ PTSD (Post-Traumatic Stress Disorder)
ในคอมมิคเป็นมีเรื่องความหลากหลายและคนพิการหรือไม่
ในคอมมิคมีความหลากหลายอยู่แล้ว บางตัวละครมีผิวดำบางตัวละครถูกเปลี่ยนให้ตรงกับหนัง ที่กำลังออกมา เช่น ตัวล่าสุดอย่างมัคคารี ในคอมมิค ก่อนหน้านี้เขาเป็นผู้ชายกล้ามใหญ่ วิ่งเร็ว แต่ก็ถูกเปลี่ยนตามหนังให้เป็นชายผิวดำ และหูหนวก เราคิดว่าเขาปรับเพื่อให้เข้าใจง่ายขึ้น ถ้าดูหนังแล้วอ่านคอมมิคก็จะไม่งง
ความหลากหลายถูกเล่าเป็นเรื่องปกติอยู่แล้วในคอมมิคเช่น ใน X-men ตัวละครอย่างวูฟเวอรีน จีนเกรย์ และสก๊อต สามคนนี้เป็นไบเซ็กชวล ถ้าในอนาคตหนังจะสร้างให้ทั้งสามคนเป็นคนที่มีความหลากหลายทางเพศ ก็คิดว่าก็ไม่แปลก
สำหรับในมาร์เวล ความพิการที่เห็นได้คือ แดร์เดวิล ที่ตาบอดจากการโดนสารเคมี ตัวละครนี้เป็นฮีโร่คลาสสิกที่มีมานานมากแล้ว เขาจับความเคลื่อนไหวผ่านเรดาร์ แทนการมองเห็น ส่วนตัวเราคิดว่าความหลากหลายเป็นสิ่งที่ทำกันมาตั้งนานแล้ว เพียงแต่ถูกมองเห็นมากขึ้นในปัจจุบันมากกว่า
เหมือนเราเห็นความหลากหลายมากขึ้นใช่ไหมในหนังยุคหลังไม่ว่าจะเป็น ชางชี แบล็กแพนเธอร์ หรืออีเทอนัล
ด้วยความที่มาร์เวลเป็นจักรวาลซุปเปอร์ฮีโร่ที่อยากเข้าถึงคนทุกกลุ่ม ตัวละครอย่างแบล็กแพนเธอร์ก็ทำให้คนผิวดำหรือกลุ่มแอฟริกันอเมริกันชอบมาก เพราะทำให้พวกเขาเห็นวัฒนธรรมของตัวเองในหนัง หรืออย่างชางชีที่ทำให้เห็นวัฒนธรรมความเป็นเอเชีย หรือเรื่องความหลากทางเพศ ในเรื่องอีเทอนัลประเด็นคนพิการก็ถูกนำมาใส่ทั้งที่ในคอมมิคก็ไม่มีมาก่อนเช่นกัน อย่างไรก็ดี การใส่ความหลากหลายลงไปไม่ได้ใส่อย่างยัดเยียดผ่านการทำให้เป็นเรื่องปกติธรรมดา ไม่ว่าจะมีคนพิการหรือคนที่มีความหลากหลายทางเพศ เพราะความสมบูรณ์พร้อมของฮีโร่ในปัจจุบันไม่ได้เหมือนกับที่เคยเป็นหรืออย่างที่เคยนิยามแล้ว
หากถามต่อว่าความหลากหลายจะเวิร์คไหมในอนาคต เราคิดว่าต้องดูเป็นเรื่องๆไป เขาก็คงต้องประเมินจากผู้ชม เช่น หากกัปตันอเมริกาให้เป็นเกย์คนดูจะโอเคไหม อย่างกรณีซุปเปอร์แมนผิวดำก็มีทั้งกระแสต่อต้านและยอมรับ หรือที่เปิดตัวว่า จอน เคล็น ในซุปเปอร์แมนว่าเป็นไบเซ็กชวล ทั้งที่ก่อนหน้านั้นเคยคบกับผู้หญิง คนดูก็รู้สึกถูกยัดเยียด ฉะนั้นอาจขึ้นอยู่กับวิธีเล่าว่า จะทำให้คนเชื่อได้มากแค่ไหน หรือการให้เหตุผลว่าซุปเปอร์แมนซึ่งเคยเป็นตัวละครที่มีบุคลิกเป็นชายตายตัวประมาณหนึ่ง หากเปลี่ยนเป็นไบเซ็กชวลก็ควรจะมีคำอธิบายที่เป็นเหตุเป็นผล
อย่างไรก็ดี เราคิดว่าการนำเสนอความหลากหลายเป็นเรื่องที่ดี เราน่าจะได้มีโอกาสเห็นอะไรใหม่ๆ เพรารู้สึกว่าหนังซุปเปอร์ฮีโร่ค่อนข้างมีรูปแบบซ้ำ ตัวละครได้พลังมา ต่อสู้กับวายร้ายแล้วชนะ เราอยากเห็นการนำเสนอและตีความในแบบใหม่บ้าง สิ่งต้องคำนึงคงมีแค่ใส่ความหลากหลายยังไงให้คนดูไม่รู้สึกว่าถูกยัดเยียดและมีเหตุผลเพียงพอ
คิดว่าเราจะได้เห็นอะไรในจักรวาลซุปเปอร์ฮีโร่ต่อจากนี้
เรื่องมัลติเวิร์สน่าสนใจมากนะ นอกจากปีเตอร์ ปาร์คเกอร์เป็นสไปเดอร์แมนแล้ว ยังมีสไปเดอร์แมนอีกหลายคนกระทั่งตัวละครอย่างโลกิเองเราก็ได้เห็นว่ามีทั้งโลกิที่เป็นผู้หญิง เป็นคนแก่ เป็นเด็กหรือเป็นจระเข้ ทั้งหมดเป็นตัวละครชื่อเดิมแต่บุคลิกหลากหลาย ความแปลกใหม่ของความหลากหลายที่เกิดขึ้นเป็นยุคสมัยของมัน ในวันหนึ่งเรื่องราวเหล่านี้ก็อาจเป็นเรื่องปกติธรรมดา เราอาจไม่รู้สึกว่าการมีคนพิการหรือคนที่มีความหลากหลายทางเพศเป็นเรื่องแปลก และอาจมีคุณค่าใหม่ๆ ที่อยากจะนำเสนอเกิดขึ้นต่อไป
